'Bong bóng' AI ở Trung Quốc: Hàng tỷ đô la lãng phí vì quy hoạch ẩu

Làn sóng AI tạo sinh bùng nổ, Trung Quốc ồ ạt xây dựng hàng trăm trung tâm dữ liệu AI trong giai đoạn 2023-2024, cả bằng vốn nhà nước lẫn tư nhân. Nhưng giờ đây, động lực đã suy yếu. Những cơ sở hạ tầng trị giá hàng tỷ đô la đang bị bỏ không, lợi nhuận giảm mạnh, và thị trường cho thuê GPU lao dốc. Theo MIT Technology Review, nhiều trung tâm dữ liệu đã trở nên lỗi thời trước khi kịp đi vào hoạt động đầy đủ, do thị trường thay đổi quá nhanh. Sự sụt giảm bất ngờ trong lĩnh vực bất động sản sau đại dịch COVID-19 đã tạo áp lực tìm kiếm động lực kinh tế mới, và sự trỗi dậy của ChatGPT khiến AI trở thành "con gà đẻ trứng vàng". Năm 2023, hơn 500 dự án trung tâm dữ liệu được đề xuất trên toàn quốc. Đến cuối năm 2024, ít nhất 150 dự án đã đi vào hoạt động. Chính quyền địa phương tích cực quảng bá, hy vọng thúc đẩy kinh tế khu vực. Các công ty nhà nước, quỹ đầu tư liên kết chính phủ, cùng các công ty tư nhân và nhà đầu tư đều đổ xô vào lĩnh vực này. Tuy nhiên, giống như những dự án vội vã khác, quy hoạch kém cỏi đã dẫn đến thất bại. Các cơ sở dữ liệu được xây dựng mà không quan tâm đến nhu cầu thực tế hoặc tiêu chuẩn kỹ thuật. Kỹ sư có kinh nghiệm thì khan hiếm, và nhiều nhà quản lý phụ thuộc vào các bên trung gian thổi phồng dự án hoặc lợi dụng việc mua sắm để nhận trợ cấp. Kết quả là, nhiều trung tâm dữ liệu mới không đáp ứng được kỳ vọng, vì tốn kém để vận hành, khó lấp đầy, và không còn phù hợp về mặt kỹ thuật cho các công việc AI hiện đại. Thậm chí, một số dự án còn không có ý định kiếm lợi nhuận từ việc tính toán. Nhiều công ty đã sử dụng các trung tâm dữ liệu AI để đủ điều kiện nhận trợ cấp năng lượng xanh hoặc các ưu đãi về đất đai. Trong một số trường hợp, điện năng dành cho các tác vụ AI lại được bán ngược trở lại lưới điện với giá cao hơn. Những công ty khác thì tranh thủ vay vốn và hưởng ưu đãi thuế, trong khi các tòa nhà vẫn bỏ không. Đến cuối năm 2024, nhiều người trong ngành chủ yếu nhắm đến lợi ích từ các chính sách khuyến khích hơn là công việc AI thực tế. Khi các trung tâm dữ liệu AI khổng lồ được xây dựng vào năm 2023-2024, nhu cầu dự kiến về đào tạo AI và hiệu năng suy luận khác với nhu cầu thực tế hiện nay. Hiện tại, nhu cầu đang chuyển sang suy luận, vì đây là cách tạo ra doanh thu cho chủ sở hữu các mô hình AI. Các công việc suy luận không nhất thiết yêu cầu các cụm máy chủ khổng lồ dựa trên hàng chục nghìn GPU Nvidia cao cấp vốn được sử dụng để đào tạo. Thay vào đó, chúng có thể hưởng lợi từ các bộ tăng tốc chuyên dụng với chi phí và mức tiêu thụ điện năng thấp hơn, nhưng thời gian phản hồi nhanh hơn. Kết quả là, giá thuê hàng tháng cho một máy chủ H100 với tám GPU được thiết kế để đào tạo đã giảm mạnh từ 24.000 đô la xuống còn 10.000 đô la. Do đó, các địa điểm nông thôn hoặc vùng sâu trong đất liền trở nên kém hấp dẫn hơn, mặc dù chi phí thấp hơn. Một số trung tâm dữ liệu hiện cung cấp phiếu giảm giá điện toán miễn phí cho các công ty công nghệ địa phương, nhưng vẫn bị bỏ không. Thay vì vậy, một số nhà khai thác trung tâm dữ liệu thường đóng cửa hoàn toàn các cơ sở để tránh rủi ro thua lỗ từ chi phí điện và bảo trì mà thu nhập cho thuê không bù đắp được. Một trong những thay đổi lớn nhất là sự trỗi dậy của DeepSeek, công ty đã phát hành một mô hình suy luận có tên R1, đạt hiệu suất tương đương với ChatGPT nhưng với chi phí thấp hơn đáng kể. Điều này đã khiến nhiều công ty AI xem xét lại yêu cầu về phần cứng và quy mô. Mặc dù gặp trở ngại, chính quyền trung ương vẫn cam kết phát triển AI. Một hội nghị chính phủ được tổ chức vào đầu năm 2025 đã tái khẳng định sự cần thiết của sự tự chủ quốc gia trong lĩnh vực này. Các công ty lớn cũng đã có động thái tương tự: Alibaba công bố kế hoạch đầu tư hơn 50 tỷ đô la cho cơ sở hạ tầng đám mây và AI, và ByteDance cam kết thêm 20 tỷ đô la. Những người trong cuộc tin rằng các quan chức Trung Quốc sẽ không từ bỏ những dự án này, coi chúng là những khó khăn trong quá trình phát triển hơn là thất bại. Chính phủ dự kiến sẽ tiếp quản các trung tâm đang gặp khó khăn và giao chúng cho các nhà khai thác có năng lực hơn. Tuy nhiên, đối với những nhà khai thác không thể cho thuê công suất của họ cho khách hàng có khả năng thanh toán, "bong bóng" rõ ràng đã vỡ.